بسم الله الرحمن الرحیم
شب مایه آرامش انسان است
یونس : 67 هُوَ الَّذی جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ لِتَسْکُنُوا فیهِ وَ النَّهارَ مُبْصِراً إِنَّ فی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَسْمَعُونَ
او کسى است که شب را براى شما قرار داد تا در آن آرام گیرید، و روز را روشن ساخت [تا در آن فعالیّت کنید] به راستى در آن [امر] براى قومى که مىشنوند، نشانهها هست
خواب مایه استحکام وآرامش انسان
وَ جَعَلْنا نَوْمَکُمْ سُباتاً (9) النبا
و خواب را براى شما مایه قوام حیات و استراحت قرار دادیم (9).
بعد از نماز عشاءوقت راحتی شمااست
النور : 58 یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لِیَسْتَأْذِنْکُمُ الَّذینَ مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ وَ الَّذینَ لَمْ یَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْکُمْ ثَلاثَ مَرَّاتٍ مِنْ قَبْلِ صَلاةِ الْفَجْرِ وَ حینَ تَضَعُونَ ثِیابَکُمْ مِنَ الظَّهیرَةِ وَ مِنْ بَعْدِ صَلاةِ الْعِشاءِ ثَلاثُ عَوْراتٍ لَکُمْ لَیْسَ عَلَیْکُمْ وَ لا عَلَیْهِمْ جُناحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَیْکُمْ بَعْضُکُمْ عَلى بَعْضٍ کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیاتِ وَ اللَّهُ عَلیمٌ حَکیمٌ
شما اى کسانى که ایمان دارید باید به کسانى که شما مالک آنان شدهاید و کسانى که هنوز به عقل نرسیدهاند دستور دهید در شبانه روز سه وقت از شما اجازه ورود بگیرند یکى پیش از نماز صبح و دوم هنگام نیم روز که جامههاى خویش از تن در مىآورید و سوم بعد از نماز شبانگاه که این سه هنگام، هنگام خلوت شما است و پس از آن مىتوانند بدون اجازه وارد شوند و گناهى بر شما و ایشان نیست که هنگام تحرک و برخورد با یکدیگر است، خدا این چنین آیهها را براى شما بیان مىکند که خدا دانا و فرزانه است (58).
سحر وقت بیداری انسان است
الذاریات : 18 وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ
و در سحرها استغفار مىکردند (18)
سحر: (بفتح س. ح) نزدیک صبح.
صحاح گوید «وَ السَّحَرُ قُبَیْلَ الصُّبْحِ» طبرسى گوید: سحر وقت قبل از طلوع فجر است
حدآقل ثلث آخرشب رابیدارباشیم
المزمل : 20 إِنَّ رَبَّکَ یَعْلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ أَدْنى مِنْ ثُلُثَیِ اللَّیْلِ وَ نِصْفَهُ وَ ثُلُثَهُ وَ طائِفَةٌ مِنَ الَّذینَ مَعَکَ وَ اللَّهُ یُقَدِّرُ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ عَلِمَ أَنْ لَنْ تُحْصُوهُ فَتابَ عَلَیْکُمْ فَاقْرَؤُا ما تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ عَلِمَ أَنْ سَیَکُونُ مِنْکُمْ مَرْضى وَ آخَرُونَ یَضْرِبُونَ فِی الْأَرْضِ یَبْتَغُونَ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَ آخَرُونَ یُقاتِلُونَ فی سَبیلِ اللَّهِ فَاقْرَؤُا ما تَیَسَّرَ مِنْهُ وَ أَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ أَقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ مِنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ هُوَ خَیْراً وَ أَعْظَمَ أَجْراً وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ
پروردگار تو مىداند که تو و گروهى از مؤمنین که با تو هستند نزدیک از دو ثلث شب و گاهى نصف آن و گاهى ثلث آن را زنده مىدارید و خدا که تقدیر کننده شب و روز است (و در فصول چهارگانه آن را بلند و کوتاه مىکند) مىداند که تشخیص دو ثلث و نصف و ثلث در فصول مختلف براى شما ممکن نیست به همین جهت بر شما بخشود از این پس هر مقدار که برایتان میسر است از قرآن بخوانید. و نیز مىداند که براى شما بیمارى پیش مىآید عدهاى به سفر مىروند تا از رزق خدا به دست آورند جمعى دیگر در راه خدا جنگ مىکنند در چنین احوال نیز هر مقدار که مىتوانید از قرآن بخوانید و نماز بپا بدارید و زکات بدهید. و به خدا وام دهید وامى نیکو و بدانید آنچه از کارهاى خیر مىکنید و از پیش براى خود مىفرستید نزد خدایش مىیابید، اما بهتر از آنچه که کردید و با أجرى عظیمتر. و از خدا طلب مغفرت کنید که خدا آمرزنده و رحیم است (20)
ساعت زیستی، ساعت زیست‌شناختی، یا ساعت بدن یک چرخهٔ تقریباً ۲۴ ساعته در فرایندهای زیست‌شیمیایی، فیزیولوژیکی، یا رفتاری موجودات زنده، شامل گیاهان، جانوران، قارچ‌ها و سیانوباکتری‌ها است. اختلال در ساعت زیست‌شناختی انسان می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌های بسیاری شود.[۱]
تنوع دوره‌های فعالیت‌های زیستی در موجودات زنده برای فرایندهای بسیار ضروری انجام می‌گیرد. فرایندهایی که در جانوران شامل خوردن، خوابیدن، جفتگیری کردن، مهاجرت، خواب زمستانی و تقسیم یا باززایی سلول‌ها است و در گیاهان شامل جنبش‌های جوانه‌زنی، واکنش‌های فوتوسنتزی است.
در میان دوره‌های گوناگون مهمترین دوره، دوره‌های شبانه‌روزی است که با نام ریتم شبانه‌روزی هم معروف است.[۲]
اهمیت ساعت بیولوژیکی(زیستی) بدن هر انسانی جزئی از پیوستار طبیعت است. طبیعت رفتار دوره ای دارد که این دوره ها روی فیزیولوژی انسان ها اثرات تعیین کننده ایی دارند. اخیرا فیزیولوژی جدید به ریتم های ساعت بیولوژیکی بدن، که هر کدام عملکرد ویژه ای از بدن را تنظیم می کند، پی برده است. مهمترین ریتم درونی ما همان چرخه 24 ساعته ای است که بسیاری از فرایند های مهم و از جمله درجه حرارت بدن، تولید هورمون و سایر مواد زیست شیمیایی و عملکرد نظام عصبی مانند گرسنگی، خوابیدن، بیدار شدن، دفع کردن را مشخص می سازد. در ضمن ضرب آهنگ های زیست شناختی (ریتم ها)ماهانه و فصلی هم داریم. که عادات ماهیانه زنان و عادات بیوریتم مردان نمونه ایی از آنهاست. ضمن اینکه بعضی از این چرخه ها با جزر و مد دریاها و حتی فراتر از جهان، با کیهان در ارتباط است که عامل فراز و نشیب های جسمانی و عاطفی ما می باشند. که همه این ها، ابزار حوزه واحد شعور هستند.
به لحاظ زیست شناختی، زمان در حکم همه چیز است. فعالیتی که در زمان مشخصی انجام می گیرد، می تواند تعادل و انرژی را افزایش دهد و در عین حال اگر همین فعالیت در ساعت دیگری انجام شود موجب بی تعادلی و خستگی می شود. بعنوان مثال بهترین ساعت جذب موا غذایی در بدن ساعت 8 شب تا 4 صبح و بهترین ساعت دفع از ساعت 4 صبح تا 12 ظهر است. چرخه های روزانه هر 24 ساعت شبانه روز به دو نیمه تقسیم می شود یعنی روز – شب. که هر کدام شامل سه دروه چهار ساعته برای خوردن، خوابیدن، دفع کردن می شوند. تاثیر این دوره ها در محیط کاملا مشخص است. غروب پس از اتمام کار، احساسی از میل به سکوت تجربه می شود. انگار همه طبیعت آرام می گیرد. سرشب علاقه به نشستن و استراحت کردن زیاد است. البته ممکن است در مناطق شلوغ شهری این سکوت رانتوانید درک کنید.
بهترین زمان صرف شام ساعت 6 بعد ازظهر یا ساعت 7 می باشد. چرا که برنامه گوارش نهایتا تا ساعت 10 شب به اتمام برسد. زیرا از آنجایی که هضم غذا مستلزم افزایش سوخت وساز بدن می شود، خواب را مختل می کند. ضمن اینکه ساعت خواب در شب بستگی به فعالیت های روزانه دارد. حدود ساعت 10شب بهترین زمان برای خواب است. اگر خوابیدن را در این زمان به تعویق بیاندازید، خود را از یک استراحت خوب که موجب ترشح هورمون ها و جذب مواد مغذی خوب، محروم کرده اید. با بر هم زدن این چرخه، صبح موقع بیداری، احساس خستگی و کسالت می کنید. چرخه خواب را دست کم نگیرید. خواب می تواند منبع مهم انرژی و تعادل وزن باشد. نکته مهم دیگری که به همین اندازه اهمیت دارد، زمان بیدار شدن در طلوع خورشید حدود ساعت 6 صبح است. اگر در این زمان بیدار شوید، ذهن و جسم شما تحت تاثیر احساساتی از قبیل سبکی، چالاکی، گوش به زنگی، شور و اشتیاق، شادابی و نشاط است. این زمان بهترین زمان رفتن به استقبال روز است.
به همان اندازه که انسان‌ها باید به خوردن و ورزش کردن کافی توجه کنند باید ریتم‌های شبانه‌روزیشان را نیز در نظر داشته باشند. گزارش‌های تازه نشان داده که بیدار ماندن بعد از فرارسیدن زمان خواب باعث چاقی می‌گردد. در موش‌هایی که جگری پر چربی، به‌همراه درجهٔ بالایی از کلسترول داشتند، دیده شده که ساعت زیستیشان از هم گسیخته بوده‌است. در تحقیقات دانشگاه شمال شرق و موسسه پزشکی هاوارد هیوز (Howard Hughes medical institute)، محدوده گسترده تغییر مولکولی و رفتاری در موش‌هایی که دوره روزانه کاذب دارند دیده شده‌است.[۳]
پانویس
